در این مطلب مجله علمی نانو قرار است به نقش فناوری نانو در دارو رسانی نوین بپردازیم و در مورد ویژگی ها و کاربردهای آن در دارو رسانی بپردازیم:
نانوتکنولوژی چیست؟
یک پدیده علمی چندمنظوره شامل ساخت و استفاده از مواد، ابزارها و سیستم ها درمقیاس نانومی است که به معنی علم دستیابی به زیرساخت های پدیده های مختلف و استفاده کردن از سیستم های در سطح مولکولی با عملکردهای جدید می باشد و تا به امروز نانوتکنولوژی در زمینه های بسیاری وارد شده است و می توان گفت داروسازی از مهم ترین آن ها است که در آخر موجب به وجود آمدن دارو رسانی نوین شد.
اگر بخواهیم بگوییم تا به الان ﺻﻨﻌﺖ دارو رﺳﺎﻧﯽ با ﻓﻨﺎوری ﻧﺎﻧﻮ دﺳﺖ آوردﻫﺎی زیادی داشته که یکی از آن ها در ﺳﯿﺴﺘﻢ دارو رﺳﺎﻧﯽ ﻧﻮﯾﻦ، دارو رﺳﺎﻧﯽ برای دوره درﻣﺎن ﺑﯿﻤﺎریﻫﺎی ﺻﻌﺐ اﻟﻌﻼج مانند ﺳﺮﻃﺎن می باشد.
از ﻧﺎﻧﻮ ذرات در ﺳﯿﺴﺘﻢ داروﺳﺎزی ﻧﻮﯾﻦ، برای ﮐﺎﻫﺶ دز ﻣﺼﺮف دارو، ﺳﻤﯿﺖ و ﻋﻮارض ﺟﺎﻧﺒﯽ آن بهره می برند، چرا که اﻣﮑﺎن ﻋﺒﻮر ﻧﺎﻧﻮ ذرات از ﺳﺪ ﺧﻮﻧﯽ ﻣﻐﺰی و دارو رﺳﺎﻧﯽ ﺑﻪ درون ﻣﻐﺰ، دسترسی به درون سلول ها و بخش های مختلف سلولی به خصوص هسته وجود دارد.
همچنین از ﻧﺎﻧﻮ ذرات برای اﻫﺪاف ﺗﺸﺨﯿﺼﯽ و درﻣﺎﻧﯽ (اﻧﺘﻘﺎل ﻫﺪﻓﻤﻨﺪ دارو و ژن) ﮐه ﻧﻮآوری ﻧﻘﺶ ﺣﯿﺎﺗﯽ در دارو رﺳﺎﻧﯽ را دارد استفاده می کنند.
نانو ذرات چیست؟
به تشکيل دهنده سيستم هاي دارو رسان نانو ذرات با دز مصرف معمول می گویند و مزاياي آن شامل اثر بخشي زیاد، کاهش سميت، توزيع بهتر و مورد قبول بيمار می شود، نانو ذرات دارای خاصیت بازدارنده عفونی هستند و گاهی اوقات شرایط نفوذ هر چه بیشتر به داخل مولکول های آلی و غیر را محیا می کنند و برای پیشگیری از ایجاد عفونت در بیماران دچار شده به سوختگی استفاده می شوند.
نانو ذرات جامد چربي
تعدادی از محققان در اواسط سال ١٩٦٠ ميلادی به نانو ذرات جامد چربي به عنوان سيستم حامل ابتکاري برای دارو رساني به منظور پايداري فيزيکي، محافظت داروهاي ناپايدار در برابر تجزيه، پخش کنترل شده و دارای قابليت پذيرش عالي توجه ویژه ای داشتند.
برای تولید نانو ذرات که بتوانند با آن ها دارورسانی کنند، یک دامنه گسترده ای از پليمرها مانند پلي آلکيل، سيانوکريلات، پليلاکتيک اسيد و آلبومين استفاده شدند.
دارو رسانی توانسته امیدهای بسیاری برای بهبود و درمان بیماری های صعب العلاج ایجاد کند، موفقیت های دارو رسانی نوین با نانوذرات بسیار چشمگیر بوده و البته این نانو ذرات دارای خصوصیاتی هستند که شامل موارد زیر می شود:
- برخوردار از ظرفیت بالا جهت حمل دارو
- سطح فعال گسترده جهت واکنش
- اندازه کوچک و عبور راحت از سطوح خونی
- دارای قابلیت جمع شدن در بافت
- سمیت بسیار پایین
تا کنون صنعت داروسازی توانسته با دارو رسانی از طریق فناوری نانو دستاوردهای زیادی را کسب کند، سیستم دارویی زمان قدیم دوز دارویی غیرواقعی داشت به همین دلیل اندازه مورد نیاز برای درمان مشخص نبود و باعث هدر رفتن دارو در دستگاه گوارش، گردش خون و بافت های واسط می شد، البته همین مقدار نادرست در بیماری هایی مانند دیابت و سرطان عوارضی مانند ریزش مو داشت.
با راه حل های فناوری نانو در دارو رسانی، از دارو رسانی و روش های درمانی جدید استفاده می شود، امکان استفاده از داروهای بسیار سمی در این فناوری جدید وجود دارد، سیستم های دارو رسانی نوین برای این که دوز مورد نیاز دارو را در یک زمان معین به سطح برسانند، از سیستم نانومتری فعال یا غیر فعال بهره می برند.
مهمترین نانو ساختارها و نانو داروها در دارو رسانی نوین شامل موارد زیر می شود:
- لیپوزومها برای نفوذ بهتر
- کپسوئید و ویروس ها برای انتقال دارو
- نانوذرات برای انتقال دارو
- نانوکپسول ها
- نانوسرنگ های سلولی
- دارو رسانی با نانوسوسپانسیون
- ماکرومولکول های خود تجمع دهنده جهت حمل دارو
دارورسانی با نانوسوسپانسیون ها
بخش عظیمی از ترکیبات شیمیایی جدید که برای ساخت داروهای جدید پخش می شوند نامحلول و یا کم محلول درآب می باشند، دارای جذب کم و مانع بزرگی در مقابل ساخت فرمولاسیون های کارآمد از این ترکیبات هستند، در واقع نانو سوسپانسیون ها یک نوع پخش کلوئیدی ذرات خالص داروها در مقدار کوچک تر از میکرون هستند و با سورفاکتانت پایدار می شوند.
از نانو سوسپانسیون ها می توان در فرمولاسیون داروهای نامحلول در آب و هم در روغن نامحلول استفاده نمود، بهره گیری از فناوری نانو درسوسپانسیون ها امکان استفاده از این داروها بدون حلال را فراهم می کند.
نانوسوسپانسیون ها برای منتقل کردن مقدار زیادی از داروهای کم محلول در آب به مغز به همراه کاهش یافتن عوارض جانبی داروها مورد استفاده قرار می گیرند، کاربردهای نانو سوسپانسیون ها در انواع گوناگون تجویزی شامل روشهای تزریقی، خوراکی، موضعی، ریوی و انتقال هدفمند دارویی می شود، نانوسوسپانسیون های خوراکی جهت بیشتر شدن سرعت و جذب داروها مورد استفاده قرار می گیرند.
به طور کلی نانو سوسپانسیون ها علاوه بر رفع مشکل حلالیت دارو، توانسته خواص دارویی دارو را تغییر، کارایی را بهبود و عوارض جانبی آن ها را کاهش دهد.
دارو رسانی هوشمند
معنی دارو رسانی هوشمند این است که دارو قادر به هدف گیری سلولهای ویژه ای باشد و بتواند از سدهای بیولوژیکی گذر کند و مقدار آزاد سازی آن در زمان پاسخ به علائم خارجی و فیزیولوژیک، کنترل شود.
اکثر داروها علاوه بر نداشتن خواص درمانی مناسب، عوارض جانبی زیادی دارند چون نه تنها بر نقطه اثر ویژه ی خودشان تاثیر می گذارند، در دیگر نواحی بدن هم تاثیر می گذارند، برای موثر بودن یک دارو از لحاظ درمانی، باید تا زمان رسیدن به محل اثر هدف حفاظت شود و ویژگی های زیستی و شیمیایی آن حفظ شود.
حاملین دارو باید بتوانند که به آسانی در گردش خون جا به جا بشوند، همین طور باید دارای اندازه ی کافی و کوچکی و خاصیت انعطاف پذیری داشته باشند تا قادر به رسیدن سلول مورد نظر باشند و دارو را در سلول ها و بافت ها آزاد کنند، البته ناگفته نماند که این زمان آزاد سازی دارو بسیار مهم می باشد چون در صورت آزادسازی سریع دارو، به خوبی جذب نمی شود و حتی می تواند با تحریک لوله گوارش عوارض جانبی برای بدن رقم بزند.
